Франц Паўлавіч дэ Валан
Франц Паўлавіч дэ Валан (Франц-Павел Дэвалан, дэ-Валант, Сент-Дэвалан, фр. François Sainte de Wollant) (20 верасня 1752, Антвэрпэн – 30 лістапада 1818, Пецярбург) – першы інжынер у войск Г.А. Пацёмкіна і А. У. Суворава, першы архітэктар Вазнясенска, Адэсы, Новачаркаска, Ціраспаля, Авідзіёпаля і інш. Гарадоў; будаўнік першага чыгуннага моста ў Пецярбургу; першы інжынер на чале ведамства шляхоў зносін; першы член Камітэта міністраў ад гэтага ведамства. Пад яго кіраўніцтвам былі створаны Ціхвінская і Марыінская водныя сістэмы. У гэты час будавалася Бярэзінская водная сістэма.
Па паходжанні брабантский дваранін, нарадзіўся 20 верасня 1752 года ў Антвэрпэне.
Маладыя гады правёў у галандскіх паселішчах у Паўночнай Амерыцы, дзе ўпершыню азнаёміўся з ваенна-інжынернай справай: прымаў удзел у пабудове ўмацаванняў і змагаўся з англічанамі. З 1779 года Дэволан служыў у галандскай Гвіяне і займаўся тапаграфічнымі даследаваннямі і складаннем карт. Па вяртанні ў Галандыю ў 1784 годзе годзе ўдзельнічаў у складанні атласа паўднёва-ўсходняй частцы Галандыі. У сакавіку 1786 года выйшаў у адстаўку.
Па пратэкцыі расійскага пасла ў Гаазе С.А. Колычева паступіў на рускую службу інжынер-маёрам 30 кастрычніка 1787 года. У наступным годзе, падчас руска-шведскай вайны, ён у флоце адмірала С. К. Грэйга ўдзельнічаў у Готландскай бітве і ў канцы таго ж года, у сувязі з неабходнасцю ў інжынерах, адпраўлены быў у Таўрычны край да войска Р.А. Пацёмкіна.
На паўднёвых межах Расіі Деволан спачатку быў ў распараджэнні камітэта будаўніцтва горада і порта Нікалаева. У званні выконваючага справы першага інжынера арміі прыняў ўдзел у кампаніі супраць туркаў (руска-турэцкая вайна (1787-1791). З 1792 па студзень 1797 г. кіраўнік экспедыцыі пабудовы паўднёвых крэпасцяў. Каля гэтага часу адміралу дэ Рыбасу і інжынер-палкоўніку Деволану было загадана агледзець берагі вусця Дняпра і Чорнага мора, вымераць існуючыя рэйды і залівы і абраць зручнае месца для порта. Такім пунктам была абраная крэпасць Гаджыбей. Для вытворчасці ўсіх пабудоў, заснаваная была, пад начальствам Суворава, «Канцылярыя будынкаў горада і порта Гаджибейского", дырэктарам якой прызначаны дэ Воллан. Пасля горад атрымаў назву Адэса.
24 ліпеня 1797 года ён быў прызначаны ў генерал-маёры. Аднак ваенна-інжынерная кар'ера Дэволана скончылася 6 кастрычніка 1798 г. звальненнем ад службы, і на некаторы час ён нават з'ехаў за мяжу.
Аднак, пры ўтварэнні Дэпартамента вадзяных камунікацый у 1799 годзе, зноў успомнілі пра яго і 25 жніўня 1799 года Деволан увайшоў у склад членаў гэтага дэпартамента.
Ён адразу знаёміцца са штучнымі збудаваннямі на водных шляхах і прадстаўляе план абыходных каналаў Анежскага і Ладажскага азёр. За гэтыя працы Дэволан 18 лютага 1800 года быў прызначаны ў генерал-лейтэнанты. Ён прымае ўдзел у будаўніцтве Марыінскага канала, Ціхвінскай воднай сістэмы. Падчас службы ў Дэпартаменце вадзяных камунікацый Дэвалан меў у сваёй інспекцыі сістэмы Марыінскую і Ціхвінскую, ніжнюю частку Волгі ад Рыбінска, з Акою, Камою і іншымі рэкамі; загадваў працамі па рэках Цне і Суры, чысткай дняпроўскіх парогаў і пабудовай шлюзаў з абводнымі каналам; ён жа, нарэшце, будаваў Агінскі канал.
На працягу дзесяці гадоў, як член дэпартамента, ён кіраваў усімі прадпрыемствамі па інспекцыі Днястра, Нёмана, Акі, Волгі і іншых рэк і асабіста назіраў за гэтымі працамі.
Пазней яго прызначылі ў корпус інжынераў шляхоў зносін генерал-інспектарам і членам савета, а 6 верасня 1810 года – інжынер-генералам гэтага корпуса. Як член савета, ён складаў розныя праекты, прыведзеныя потым у выкананне, менавіта: праекты паляпшэння Цверы, бічэўнікаў па рацэ Тверце, а таксама розных будынкаў па Вышневолоцкой сістэме і Ладажскаму каналу. 22 сакавіка 1812 года выйшаў ўказ аб адкліканні ў дзеючую армію главноуправляющего шляхамі зносін (з 1809 года) прынца Георгія Ольденбургского, абавязкі якога былі ўскладзены на генерал-лейтэнанта Деволана.
Памёр 30 лістапада (12 снежня) 1818 года. Пахаваны ў Санкт-Пецярбургу на Волкавых лютэранскіх могілках.
Франц Павлович де Воллан
Франц Павлович де Воллан (Франц-Павел Деволан, Де-Волант, Сент-Деволан, фр. François Sainte de Wollant) (20 сентября 1752, Антверпен – 30 ноября 1818, Петербург) – первый инженер в армиях Г. А. Потёмкина и А. В. Суворова, первый архитектор Вознесенска, Одессы, Новочеркасска, Тирасполя, Овидиополя и др. городов, строитель первого чугунного моста в Петербурге, первый инженер во главе Ведомства путей сообщения, первый член Комитета министров от этого ведомства. Под его руководством были созданы Тихвинская и Мариинская водные системы. В это время строилась Березинская водная система.
По происхождению брабантский дворянин, родился 20 сентября 1752 года в Антверпене.
Молодые годы провёл в голландских селениях в Северной Америке, где впервые ознакомился с военно-инженерным делом: принимал участие в постройке укреплений и сражался с англичанами. С 1779 года Деволан служил в Голландской Гвиане и занимался топографическими исследованиями и составлением карт. По возвращении в Голландию в 1784 году участвовал в составлении атласа юго-восточной части Голландии. В марте 1786 года вышел в отставку.
По протекции российского посла в Гааге С. А. Колычёва вступил в русскую службу инженер-майором 30 октября 1787 года. В следующем году, во время русско-шведской войны, он во флоте адмирала С. К. Грейга участвовал в Готландском сражении и в конце того же года, по
надобности в инженерах, отправлен был в Таврический край к армии Г. А. Потёмкина.
На южных границах России Деволан сначала состоял в распоряжении Комитета строения города и порта Николаева. Приняв в звании исполняющего дела первого инженера армии участие в кампании против турок (русско-турецкая война (1787—1791).). С 1792 по январь 1797 года глава Экспедиции постройки южных крепостей. В т.ч. около этого времени адмиралу де Рибасу и инженер-полковнику Деволану было предписано осмотреть возможно тщательнее берега устья Днепра и Чёрного моря, измерить существующие рейды и заливы и избрать удобное место для порта. Таким пунктом была избрана крепость Гаджибей. Для производства всех построек, учреждена была, под начальством Суворова, «канцелярия строений города и порта Гаджибейского», директором которой состоял де Воллан. Впоследствии город получил название Одесса.
24 июля 1797 года он был произведён в генерал-майоры. Тем не менее, военно-инженерная карьера Деволана окончилась 6 октября 1798 года увольнением от службы, и на некоторое время он даже уехал за границу.
Однако, при образовании Департамента водяных коммуникаций в 1799 году, снова вспомнили о нём и 25 августа 1799 года Деволан вошёл в состав членов этого департамента.
Немедленно знакомится он с искусственными сооружениями на водных путях и представляет выработанный им план обходных каналов Онежского и Ладожского озёр. За эти труды Деволан 18 февраля 1800 года был произведён в генерал-лейтенанты. Он принимает участие в строительстве Мариинского канала, Тихвинской водной системы. Во время службы в департаменте водяных коммуникаций Деволан имел в своей инспекции системы Мариинскую и Тихвинскую, нижнюю часть Волги от Рыбинска, с Окою, Камою и другими реками; заведовал работами по рекам Цне и Суре, чисткою днепровских порогов и построением шлюзов с обводными каналами, из которых главнейший, при Ненасытецком пороге с двумя шлюзами, совершенно окончен в 1803 году; он же, наконец, строил Огинский канал, оконченный и открытый в том же году.
В течение десяти лет, как член департамента, он управлял всеми предприятиями по инспекции Днестра, Немана, Оки, Волги и других рек и лично наблюдал за этими работами.
При новом образовании управления, его определили в корпус инженеров путей сообщения генерал-инспектором и членом совета, а 6 сентября 1810 года — инженер-генералом этого корпуса. Как член совета, он составлял разные проекты, приведенные потом в исполнение, именно: проекты улучшения Твери, бичевников по реке Тверце, а также разных зданий по Вышневолоцкой системе и Ладожскому каналу. 22 марта 1812 года последовал Высочайший указ об отозвании в действующую армию главноуправляющего путями сообщений (с 1809 года) принца Георгия Ольденбургского, обязанности которого были возложены на генерал-лейтенанта Деволана, «отличнейшего по достоинству и знаниям».
Скончался 30 ноября (12 декабря) 1818 года. Похоронен в Санкт-Петербурге на Волковом лютеранском кладбище.